Projekty w Regionalnych Programach Operacyjnych a Natura 2000
W pięć lat po akcesji Polski do Unii Europejskiej powszechna staje się świadomość i akceptacja konieczności przestrzegania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, w tym postanowień dyrektyw „siedliskowej” i „ptasiej”, będących podstawą funkcjonowania europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Niestety, w ciągu ostatnich lat, świadomosć ta bywała niewystarczająca, co prowadziło do niepotrzebnych – zdaniem organizacji przygotowujących niniejsze opracowanie – konfliktów związanych z realizacją projektów infrastrukturalnych w obszarach przyrodniczo cennych. Koalicja Polskich Pozarządowych Organizacji Ekologicznych Na Rzecz Funduszy Unijnych (którą tworzą: Instytut Ekonomii Środowiska, Instytut Na Rzecz Ekorozwoju, Stowaryszenie Ekologiczne Eko-Unia, WWF Polska oraz Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć) stawia sobie za cel aktywne wspieranie efektywnego wykorzystania funduszy UE, w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz krajowym i wspólnotowym prawem ochrony przyrody.
Niniejsza analiza ma ułatwić beneficjentom funduszy unijnych w regionach – a w szczegolności tym, którzy planują realizację projektów ujętych w wykazach indykatywnych projektów dużych lub kluczowych w Regionalnych Programach Operacyjnych (RPO) – przygotowanie zaplanowanych inwestycji w taki sposób, aby mogły one jak najszybciej uzyskać dofinansowanie Unii Europejskiej. W tym celu zestawiono indykatywne listy projektów z wykazem istniejących i proponowanych obszarów Natura 2000, identyfikując konkretne obszary, na które dany projekt może potencjalnie oddziaływać. Należy podkreslić, że pojawienie się projektu w zestawieniu nie oznacza, że jego realizacja nieuchronnie wiąże się z konfliktem na linii człowiek-przyroda; ważne jest jednak, aby instytucje odpowiedzialne za realizację projektów odpowiednio wcześnie zwróciły uwagę na fakt potencjalnego oddziaływania projektu na obszary Natura 2000 i uwzględniły to na etapie planowania, w tym na etapie procesu oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ).
Analiza dotyczy liniowych projektów drogowych i innych projektów transportowych oraz przedsięwzięć hydrotechnicznych – potencjalnie najbardziej konfliktogennych na styku infrastruktura – środowisko przyrodnicze. Dla każdego z tych, mogących oddziaływać negatywnie, wymieniono obszary potencjalnie narażone.
Analizę oparto na dostępnych listach indykatywnych oraz, jeśli było to możliwe, na dodatkowych informacjach dostępnych dla poszczególnych przedsięwzięć. Ze względu na ogólność danych analiza ma charakter wstępny. Jednakże, zdaniem jej autorów, stanowi wystarczającą podstawę dla inwestorów i/lub decydentów umożliwiającą eliminowanie (poprzez wycofanie się lub modyfikację planów), na etapie planowania i/lub podejmowania decyzji, realizacji inwestycji szkodliwych dla środowiska, powodujących konflikty i narażonych na kłopoty w uzyskiwaniu dofinansowania ze środków Unii Europejskiej.
Ze względu na różny status obszarów Natura 2000 w Polsce obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk (OSOP i SOOS) nie zatwierdzone przez rząd i nie zgłoszone do Komisji Europejskiej znajdujące się na liście organizacji pozarządowych tzw. Shadow List oznaczono „SHL” lub w przypadku obszarów specjalnej ochrony ptaków podano ich numer w kategorii Important Bird Area (zgodnie z: Ostoje Ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Warszawa 2004).
